Thủy canh là phương pháp canh tác không cần đất, được áp dụng tại nhiều địa phương, đặc biệt là ở các khu đô thị và chung cư. Theo đó, cây được trồng trong các giá thể đặt trên ống, máng có chứa dung dịch pha từ nước và chất dinh dưỡng theo tỷ lệ riêng cho từng loại cây trồng khác nhau. Thủy canh lưu hồi được hiểu đơn giản là dung dịch chứa chất dinh dưỡng được tự động bơm nước lên tưới cho rau trong kệ trồng rau thủy canh, nước sẽ được hồi lưu trong kệ để bảo đảm cho sự phát triển của cây. Phương pháp này giúp tiết kiệm diện tích trồng rau, thông qua cách sắp xếp của kệ diện tích trồng rau có thể tăng lên nhiều lần. 

Đưa chúng tôi đi thăm vườn rau cải ngọt trồng bằng phương pháp thủy canh lưu hồi của gia đình bà Nguyễn Thị Lan, anh Nguyễn Văn Nghiễm, cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh, người phụ trách mô hình cho biết: So với thổ canh truyền thống, thủy canh có lợi thế kiểm soát hàm lượng thuốc bảo vệ thực vật, lượng Nitrat (đạm), dễ dàng khống chế cỏ dại, các vấn đề sâu bệnh và thực hiện được ở những nơi không thể sử dụng đất cho canh tác. Triển khai với quy mô 200m², với 15 giàn, mỗi giàn có 10 ống nhựa, đối chứng là các luống rau được trồng theo phương pháp hữu cơ truyền thống, thủy canh lưu hồi cho thấy các chỉ số sinh trưởng rất khả quan như: tỷ lệ cây sống cao (gần như 100%), mẫu mã đẹp, rút ngắn gần 1/3 thời gian chăm sóc so với phương pháp thổ canh, năng suất đạt 150kg/200m² (đối với rau cải ngọt, xà lách, rau diếp…). 

Bà Nguyễn Thị Lan cho biết: Đối với rau cải, thời gian trồng theo phương pháp thủy canh từ 30 - 35 ngày là cho thu hoạch. Thay vì gieo trồng rau trên mặt đất, hạt giống thủy canh sẽ được ươm trong các cốc nhựa được đục lỗ chứa giá thể là xơ dừa đã được xử lý nấm bệnh. Sau một thời gian, cốc nhựa có chứa cây con sẽ được đưa ra cấy trên giàn thủy canh. Do được xử lý nấm bệnh trên giá thể, lại trồng trong nhà màn nên rau rất ít sâu bệnh, nếu có chúng tôi chỉ sử dụng thuốc sinh học theo tiêu chuẩn hoặc hỗn hợp gừng, tỏi, ớt xay nhuyễn ngâm với rượu hoặc dấm pha với nước phun nhờ đó tạo ra sản phẩm thực sự an toàn. Khi thu hoạch, lấy từng cốc rau ra khỏi giàn rồi cắt ngang gốc cây sau đó vệ sinh sạch toàn bộ hệ thống như máy bơm, thùng chứa dung dịch, ống nhựa, giá thể… để phòng, trừ mầm bệnh cho cây trồng lứa sau.

Anh Nguyễn Văn Nghiễm cho biết thêm, để đánh giá rau an toàn có 3 chỉ tiêu cơ bản: hàm lượng thuốc bảo vệ thực vật, lượng Nitrat tồn dư trong rau và hàm lượng kim loại nặng trong đất. Trồng rau theo phương pháp thủy canh lưu hồi tạo ra sản phẩm rau thực sự an toàn do không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và không dùng đất tránh được sự độc hại từ kim loại nặng, trước khi thu hoạch 1 tuần sẽ dừng cấp dinh dưỡng cho rau và nước trong ống được thay bằng nước sạch nên hàm lượng Nitrat còn lại trong rau rất ít, bảo đảm theo tiêu chuẩn an toàn.

Mô hình trồng rau thủy canh lưu hồi là phương pháp tiên tiến, cho năng suất cao, tạo ra sản phẩm thực sự sạch, trở thành hướng đi mới cho phát triển nông nghiệp sạch và bền vững. Mô hình này cũng phù hợp với những gia đình ở thành phố có thể tận dụng diện tích nhỏ hẹp để tự chủ nguồn rau an toàn. Tuy nhiên, phương pháp này cũng tồn tại nhược điểm là khó có thể áp dụng rộng rãi do mức đầu tư ban đầu lớn, đòi hỏi kỹ thuật khi vận hành.

Lưu Ngần