Theo Văn bia phía trước sân dựng năm Ðại Trị thứ 12 (1369), do Ðỗ Nguyên Chương, chức Triều thỉnh đại phu Hàn lâm quyền học sỹ tri chế cáo, thượng kỵ đô úy đời Trần thì: Chùa do Linh Nhân Thái hậu (tức Nguyên Phi Ỷ Lan), vợ vua Lý Thánh Tông xây dựng, được trùng tu vào đời Trần (năm 1336), tương truyền thờ đức vua Lý Nam Ðế, tức Lý Bí (503 - 548). Trải qua nhiều biến cố lịch sử, chùa Phúc Minh vẫn tồn tại theo dòng chảy lịch sử, qua bao lần trùng tu, tôn tạo, song vẫn mang  vóc dáng cổ xưa. Cổ nhất là 3 văn bia khắc một mặt, có kích thước 1,20 x 0,80m, được đánh giá là một trong những di vật thời Trần hiếm hoi tại Thái Bình. Bia được dựng khắc vào năm 1377, đến thời Nguyễn chữ trên văn bia bị mòn nên được khắc lại. Vì vậy phong cách trang trí hiện nay tuy trên cơ sở bố cục của trang trí bia thời Trần là trán bia có hai rồng chầu vào ô chữ tên bia ở giữa, nhưng rồng ở đây đã được khắc mới hình rồng thời Nguyễn cách điệu hoa văn chữ triện, diềm bia cũng khắc lại hoa văn thường gặp trên diềm bia Nguyễn là những cánh lá lớn nối tiếp nhau.

Chùa có quy mô lớn, với tổng diện tích 13.900 m², gồm nhiều công trình kiến trúc khá đồ sộ, có trên 50 gian nhà, như: Tam quan, chính điện, nhà tổ, nhà mẫu, tăng đường, nhà khách, vườn tháp, gác chuông, nhà bia. Là ngôi chùa duy nhất ở Thái Bình ngoài những công trình thờ tự về Phật giáo còn có một công trình rất độc đáo với tòa Thủy Ðình dựng trên một hồ sen lớn, bên trong đặt tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh, được xây dựng năm 2007. Ðại đức Thích Thanh Hòa, Trưởng ban Trị sự Hội Phật giáo tỉnh, trụ trì chùa Phúc Minh đã trùng tu tôn tạo năm 2010. Tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh tạc bằng đồng thếp vàng, cao 2,17 mét, nặng 800kg, được đặt chính giữa tòa Thủy Ðình trang nghiêm, mỹ lệ, do những người thợ nổi tiếng ở Xuân Trường (Nam Ðịnh) chế tác. Từ nhà khách có một cây cầu đá dài chừng 20 m nối ra toà Thủy Ðình. Hoa văn trang trí tại tòa Thủy Ðình hết sức tinh xảo, chủ yếu là các họa tiết hình rồng, phượng, hoa và lá…

Ðây là ngôi chùa được rất nhiều cao tăng chọn làm nơi tu hành. Cụ Tổ là Hòa thượng Thích Thanh Tắc, một trong những nhà sư có nhiều đóng góp trong phong trào chấn hưng Phật giáo. Trụ trì hiện nay là Ðại đức Thích Thanh Hòa. Ðại đức không ngừng thúc liễm thân tâm, trau dồi định tuệ, thực hiện nghiêm luật Phật, nâng cao trình độ giáo lý, giáo luật và còn có nhiều công lao trùng tu, tôn tạo, xây dựng chùa khang trang, sạch, đẹp, 10 năm liên tục đạt danh hiệu “Chùa cảnh 4 gương mẫu”. Hàng năm, vào ngày 10 - 12/2 âm lịch, chùa Phúc Minh tổ chức lễ hội với nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn, thu hút đông đảo khách thập phương để tưởng nhớ công lao to lớn khẳng định chủ quyền nước Việt Nam, nâng cao lòng tự hào dân tộc trước phong kiến phương Bắc của vua Lý Nam Ðế. Nếu ai đã có lần về thăm quê lúa Thái Bình, dạo bước ngắm phong cảnh chùa Keo nổi tiếng mà chưa tới thăm, lễ Phật tại chùa Phúc Minh sẽ là một thiếu sót.

Bài, ảnh: Trung Hiếu