Chứng nhân lịch sử 

Căn cứ vào văn bia có niên đại Chính Hòa thứ 13 hiện đang được lưu giữ tại chùa Vô Hối, xã Thụy Thanh (Thái Thụy) và qua công tác khảo sát, thu thập tư liệu, Bảo tàng tỉnh xác định chùa được xây dựng trước năm 1692. Trải qua hơn 330 năm, chùa đã được nhân dân địa phương, du khách thập phương chung tay gìn giữ, tôn tạo, tu sửa. Trong đó, gần đây nhất là vào năm 2005, chùa được tu sửa nhiều hạng mục như thay hoành rui, cột bằng bê tông, nâng nền, làm lại cửa… Đến nay, kiến trúc của chùa được giữ nguyên theo kiểu chữ Đinh, bao gồm: tòa tiền đường 5 gian, tòa Phật điện 3 gian. 

Có nhiều sự kiện lịch sử gắn liền với đời sống của người dân đã diễn ra tại chùa Vô Hối, trong đó giai đoạn từ năm 1930 - 1945, chùa là nơi những người con ưu tú của quê hương bàn bạc kế hoạch tuyên truyền cách mạng, vận động quần chúng nhân dân tham gia Mặt trận Việt Minh. 

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, chùa là nơi nhân dân địa phương treo cờ đỏ sao vàng, là nơi quy tụ các tầng lớp nhân dân đứng lên ủng hộ cách mạng, thành lập chính quyền cách mạng lâm thời tại địa phương. Trong những giai đoạn lịch sử tiếp theo, chùa là nơi đã diễn ra nhiều cuộc họp quyết định những vấn đề quan trọng của ban chi ủy xã; là nơi cất giấu lương thực, vũ khí, đạn dược, thuốc men; nơi đặt bệnh xá điều trị cho thương binh từ các chiến trường, là địa điểm đóng quân của bộ đội huyện… Đặc biệt, trong giai đoạn từ 1954 - 1975, chùa là nơi làm việc của đoàn giảm tô cải cách ruộng đất, là trụ sở của HTX nông nghiệp Vô Hối, là nơi diễn ra những cuộc vận động tuyên truyền cán bộ, đảng viên và nhân dân tình nguyện lên đường vào Nam chiến đấu và cũng là nơi làm lễ truy điệu cho các liệt sĩ đã anh dũng hy sinh vì Tổ quốc.

Ông Phạm Duy Nuôi, Phó Chủ tịch UBND xã Thụy Thanh cho biết: Năm 2020, đình làng Vô Hối được công nhận di tích cấp tỉnh. Năm 2024, chùa Vô Hối được trao bằng công nhận này. Đây là niềm vinh dự, tự hào của cán bộ, nhân dân địa phương về các di tích trên quê hương, từ đó tiếp tục giáo dục các thế hệ quan tâm gìn giữ di tích. Hiện nay, chùa Vô Hối vẫn bảo lưu bộ khung kiến trúc gỗ thời Nguyễn và nhiều cổ vật có giá trị thời Lê, thời Nguyễn bằng đá, đồng, gỗ như: bia đá, cây hương đài, chuông đồng, tượng thờ, hoành phi, câu đối… Đó là những di sản quý góp phần lan tỏa giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống của quê hương. 

Tấm lòng của nhân dân 

Cùng là di tích lịch sử trên địa bàn huyện Thái Thụy được công nhận di tích cấp tỉnh vào năm 2024, đình Chính, xã Thụy Chính có quá trình xây dựng từ thời Hậu Lê và đã trải qua nhiều lần tu sửa, tôn tạo. 

Ông Nguyễn Xuân Hội, Trưởng thôn Chính, xã Thụy Chính chia sẻ: Từ sự chung tay góp sức của các tầng lớp nhân dân, năm 2004, đình Chính được tôn tạo trên nền đất xưa với kiến trúc kiểu chữ Đinh, gồm tòa tiền tế 5 gian, tòa hậu cung 3 gian. Đình hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật quý giá từ thời Nguyễn, với những chất liệu khác nhau như: 5 sắc phong, 4 cỗ ngai, 4 bài vị, 1 cỗ kiệu bát cống, 1 bộ bát biểu… Trong đó, chúng tôi rất tự hào về cỗ kiệu bát cống được chạm khắc tinh xảo toàn phần, đã gắn liền với những nghi lễ dân gian cầu mưa thuận gió hòa. Bảo vệ di tích, hiện nay địa phương bố trí người trông coi thường trực, lo hương khói tại đình, đồng thời kêu gọi nhân dân chung tay gìn giữ, kiến thiết cảnh quan di tích ngày thêm sạch đẹp, là điểm đến về văn hóa tâm linh. 

Đình Chính, xã Thụy Chính (Thái Thụy) có quá trình xây dựng từ thời Hậu Lê và đã trải qua nhiều lần tu sửa, tôn tạo. 

Đình Hoàng Nông, xã Lô Giang (Đông Hưng) cũng đã có quá trình được tu sửa, tôn tạo từ sự chung tay góp sức của nhân dân. Đây là ngôi đình được xây dựng từ thời Lê. Năm 1950, tòa tiền tế của đình bị hạ giải. Năm 1986, nhân dân thôn Hoàng Nông tôn tạo lại 3 gian tòa tiền tế, đồng thời tu sửa 3 gian tòa hậu cung. Qua quá trình sử dụng, đến năm 2012 và 2021, 3 gian tòa tiền tế, sau đó là 3 gian tòa hậu cung bị xuống cấp nghiêm trọng, buộc phải hạ giải, các tầng lớp nhân dân đồng tình ủng hộ, chung tay góp sức xây dựng lại như ngày nay. 

Đã ngoài tuổi “thất thập”, ông Vũ Hải Đăng, người hơn 20 năm qua gắn bó với đình Hoàng Nông chia sẻ: Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, đình Hoàng Nông là địa điểm gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử của địa phương. Đồng thời, là công trình tôn giáo, tín ngưỡng gắn bó mật thiết với đời sống tâm linh của người dân thôn Hoàng Nông nói riêng, xã Lô Giang nói chung. Đình hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật thời Nguyễn bằng gỗ, đá, giấy dó có giá trị như: bia đá, sắc phong, cuốn thư, hoành phi, ngai thờ, đôi câu đối... Tới đây, ban quản lý di tích sẽ tổ chức họp bàn với bà con nhân dân để chung tay tổ chức lễ đón bằng di tích trang trọng. 

Từ sự chung tay của nhân dân, đình Hoàng Nông, xã Lô Giang (Đông Hưng) hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật quý thời Nguyễn. 

Với cộng đồng dân cư, di tích không chỉ gắn liền với hoạt động tôn giáo, tín ngưỡng mà còn là biểu tượng văn hóa tinh thần. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, sự biến thiên của thời gian, từ tấm lòng nhân dân và sự vào cuộc của các cấp chính quyền, mỗi không gian linh thiêng vẫn luôn gìn giữ được phong tục nguyên bản, là nơi giá trị truyền thống được tiếp nối và là điểm đến của du khách gần xa. 

Tú Anh