Bánh Gio là một trong những món quà ý nghĩa của xứ Bắc. Vào mùa đông lạnh giá hay mùa hè nóng bức, bánh Gio cũng là người bạn đồng hành. Người sành ăn bánh Gio thường mách nhau lên chợ Hôm, Phố Huế để thưởng thức. Quán tuy sơ sài, chỉ mấy cái ghế nhựa, cạnh đó là mẹt bánh Gio xếp chồng lên nhau nhưng vẫn tấp nập người qua lại, người ta tìm đến đây để thưởng thức hương vị bánh gia truyền thanh mát, độc đáo.

Bánh Gio không chỉ riêng Hà Nội mới có mà xuất hiện ở nhiều vùng. Mỗi nơi có một cách thức làm bánh đặc trưng. Phần lá dùng để gói bánh thường là lá chuối, lá dong, nhưng phổ biến nhất vẫn là lá chít. Lá dùng để lấy tro cũng khác nhau, có thể là lá gai lễ ốc, lá tầm gửi, thân lá cây vừng khô hoặc hạt xoan chín cùng rơm nếp…Các loại lá này được đốt lên, lấy tro để ngâm cùng gạo nếp, tạo ra màu nâu vàng và hương vị đặc trưng của bánh.

Cầm trên tay đĩa bánh Gio, nhưng không phải ai cũng hiểu nỗi nhọc nhằn của người làm bánh. Lá chít phải luộc thật kỹ cho bớt mùi hăng, cần đến hai cái lá chít mới vừa đủ một chiếc bánh. Gạo dùng làm bánh ngon cũng phải là nếp cái hoa vàng mới dẻo thơm. Vo gạo sạch và ngâm với nước vôi pha loãng khoảng một giờ, để gạo ráo và ngâm vào nước tro pha loãng qua một đêm là có thể mang ra gói.

Cách gói bánh cũng thật công phu và khéo léo, người ta giàn gạo vào giữa những chiếc lá, gói lại, lăn tròn cho đều và vấn hai đầu lá kín lại, dùng lạt mềm buộc chặt, thành những chiếc bánh hình thuôn dài xinh xắn, mang bánh đi luộc khoảng 3 giờ cho bánh rền, dẻo là được.

Ai đã từng thưởng thức mới biết món bánh này đặc biệt đến thế nào, lần tay bóc lớp lá ngoài cùng, bánh Gio hiện ra như một viên ngọc màu nâu vàng, óng ánh, có thể nhìn thấu suốt từ bên trong. Bánh Gio là mối duyên tình quện chặt với mật mía, hai hương vị này bổ sung cho nhau tạo nên thứ bánh đặc biệt có một không hai. Bát mật mía cũng có màu vàng nâu, tô điểm cho đĩa bánh thêm rực rỡ, khiến thị giác của bạn không thể chối từ.

Cắt từng miếng nhỏ, nhẹ nhàng chấm vào bát mật mía thơm phức và thấy ân tình giữa bánh và mật khăng khít, không muốn rời nhau, tạo thành những sợi mật vàng óng, kéo dài sóng sánh nơi đáy bát.

Ăn bánh phải dùng dĩa, bởi mật mía làm cho những miếng bánh dính chặt vào nhau như đang thách thức người ăn cố tách chúng ra, rồi ai đó yếu tay, miếng bánh lại rớt vào trong bát mật đặc quánh. Nhâm nhi thật kỹ mới thấy vị mát đến nơi đầu lưỡi, rồi vị ngọt lịm của mật mía, quyện cùng vị dẻo của gạo nếp, lẩn quất trong miệng có cả mùi nồng của nước vôi, mùi hăng của lá.

Cặp bánh Gio cũng là món quà ý nghĩa dành tặng người thân, đặc biệt là với người già, được thưởng thức thứ bánh thơm thảo này là một hạnh phúc để cảm nhận sự gắn bó giữa các thế hệ. Bánh Gio là biểu tượng của sự hòa quện, sum họp và thắm thiết ân tình, ngồi bên nhau thưởng thức bánh Gio để kể cho nhau nghe sự gắn bó khăng khít giữa mật và gạo nếp.

Hoài Thu (Sưu tầm)