Thay đổi tư duy làm nông nghiệp sạch 

Thái Bình - một trong những vựa lúa lớn của đồng bằng sông Hồng đã và đang từng bước hiện thực hóa xu hướng này. Những năm qua, ngành nông nghiệp Thái Bình có bước phát triển khá toàn diện theo hướng sản xuất hàng hoá, cơ cấu chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, từng bước đổi mới mô hình sản xuất nông nghiệp, ứng dụng khoa học công nghệ, thúc đẩy liên kết chuỗi và đặc biệt là chú trọng sản xuất an toàn, sinh thái, hữu cơ. Phương thức tổ chức sản xuất trong lĩnh vực trồng trọt có chuyển biến tích cực về giống và kỹ thuật thâm canh, hình thành nhiều mô hình liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Hình thành các vùng chuyên canh cây rau màu, hoa quả, cây dược liệu gắn với chế biến và thị trường tiêu thụ, tạo được một số mô hình kết hợp nông nghiệp - công nghiệp - dịch vụ trên địa bàn nông thôn. Hiện toàn tỉnh có gần 240 HTX tham gia liên kết với 20 doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh, hình thành các vùng chuyên canh cây trồng có thế mạnh như lúa chất lượng cao, cây ăn quả, cây dược liệu. 

Trong dòng chảy chung ấy, sản xuất hữu cơ đang dần khẳng định vai trò trong việc nâng cao giá trị nông sản, cải thiện thu nhập nông dân và hướng tới phát triển nông nghiệp xanh, hiện đại. Mô hình trồng táo VC01 giống đại Đài Loan theo hướng hữu cơ tại HTX SXKD DVNN xã Trọng Quan (Đông Hưng). Mô hình nằm trong đề tài nghiên cứu được Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Viện Cây lương thực và cây thực phẩm, HTX SXKD DVNN Trọng Quan triển khai từ đầu năm 2024 trên diện tích 2ha, trồng 1.400 cây táo trong 6 nhà lưới hiện đại. 

Toàn bộ quá trình canh tác áp dụng nghiêm ngặt quy trình hữu cơ: không phân bón hóa học, không thuốc trừ sâu hóa học, sử dụng phân vi sinh, thuốc bảo vệ thực vật sinh học và hệ thống tưới nước tự động. Ông Trần Minh Bằng, Giám đốc HTX SXKD DVNN Trọng Quan chia sẻ: Chuyển sang sản xuất hữu cơ không chỉ giúp cây trồng khỏe, ít sâu bệnh mà còn nâng cao rõ rệt chất lượng nông sản. Táo sạch, thơm, giòn, được thị trường ưa chuộng, có thời điểm cung không đủ cầu. Giá bán cao hơn táo thường từ 30 - 40%. Đây là mô hình kinh tế hiệu quả, phù hợp xu thế tiêu dùng hiện đại. Quan trọng hơn, theo ông Bằng, làm nông nghiệp hữu cơ đã giúp HTX thay đổi tư duy: từ sản xuất bằng kinh nghiệm sang sản xuất có quy trình, từ làm nhỏ lẻ sang liên kết, từ chạy theo sản lượng sang coi trọng chất lượng. Đó là sự thay đổi căn cơ, mở đường cho một nền nông nghiệp hiện đại, có trách nhiệm với môi trường và người tiêu dùng. 

Cùng chung định hướng phát triển sản phẩm hữu cơ, tại huyện Hưng Hà, HTX Dược liệu Vân Đài, xã Chí Hòa cũng đang khẳng định vai trò tiên phong trong lĩnh vực trồng cây dược liệu sạch. Được thành lập từ năm 2022, với diện tích hơn 3ha, HTX đang gieo trồng hơn 40 loại cây dược liệu như xạ đen, khôi nhung, cát sâm, đinh lăng, kim ngân, hà thủ ô... theo hướng hữu cơ, không dùng chất kích thích, thuốc bảo vệ thực vật tổng hợp. Ông Đặng Quang Chiêm, Giám đốc HTX khẳng định: Dược liệu là sản phẩm gắn với sức khỏe, nên yếu tố an toàn là bắt buộc. Chúng tôi từ đầu xác định sản xuất theo hướng hữu cơ để tạo được niềm tin và giá trị thương hiệu. Mặc dù đầu tư ban đầu cao hơn nhưng giá bán cao hơn, đầu ra ổn định, khách hàng yên tâm, tin tưởng sử dụng. Không chỉ sản xuất, HTX còn liên kết với người dân trong vùng: cung cấp giống, hỗ trợ kỹ thuật, thu mua nguyên liệu, chế biến và tiêu thụ. Bên cạnh đó, HTX tạo việc làm ổn định cho trên 10 lao động, phần lớn là phụ nữ trung niên, người cao tuổi, góp phần phát triển kinh tế nông thôn một cách bền vững. 

Mô hình trồng táo hữu cơ của HTX SXKD DVNN xã Trọng Quan (Đông Hưng).

Hướng đến nông nghiệp xanh - tuần hoàn bền vững 

Không dừng ở việc làm ra sản phẩm sạch, một số mô hình tại Thái Bình còn kết hợp sản xuất hữu cơ với khai thác tài nguyên tự nhiên, phát triển chuỗi sản phẩm đặc trưng. Tiêu biểu là mô hình sản xuất lúa hữu cơ kết hợp nuôi cáy tại xã Bình Thanh (Kiến Xương) đang tạo nên hệ sinh thái nông nghiệp sinh thái ba tầng: lúa - cáy - cau. Trên diện tích gần 10ha, lúa được cấy bằng giống chất lượng cao, canh tác theo hướng hữu cơ, không sử dụng hóa chất độc hại. Đồng thời, con cáy nguồn lợi tự nhiên trong ruộng được bảo tồn và khai thác hợp lý để chế biến mắm cáy đặc sản. 

Cây cau trồng ven bờ ruộng góp phần giữ ẩm, chắn gió, tạo môi trường vi sinh lành mạnh cho đất. Ông Đặng Văn Quang, Giám đốc HTX Thương mại dịch vụ và kinh doanh lúa gạo Bình Thanh cho biết: Sau một vụ sản xuất theo hướng hữu cơ, đất tơi xốp, ruộng sạch hóa chất, sản lượng cáy tự nhiên tăng từ 5 - 7%. Năng suất lúa đạt gần 2 tạ/sào, giá bán cao gấp 1,5 lần. Đây không chỉ là mô hình kinh tế hiệu quả mà còn góp phần khôi phục hệ sinh thái đồng ruộng, tạo việc làm cho người dân, thúc đẩy xây dựng nông nghiệp tuần hoàn, bền vững và giàu bản sắc địa phương. Theo ông Đỗ Quý Phương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường thì sản xuất nông nghiệp hữu cơ là hướng đi bắt buộc nếu muốn bảo đảm an toàn thực phẩm, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển nông nghiệp theo hướng xanh, hiện đại. Tỉnh sẽ tiếp tục nhân rộng các mô hình điểm, hỗ trợ chứng nhận hữu cơ, xây dựng vùng nguyên liệu, phát triển thị trường tiêu thụ và ứng dụng công nghệ số để kiểm soát chuỗi sản xuất. Trong đó, ưu tiên phát triển các sản phẩm có lợi thế như lúa gạo, cây dược liệu, rau màu, thủy sản nước ngọt... Hướng đi này không chỉ giúp nông nghiệp phát triển bền vững mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và khẳng định vị thế của nông sản địa phương trên thị trường. 

Việc chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn thúc đẩy nông dân thay đổi tư duy sản xuất, từ “làm nhiều ăn ít” sang “làm sạch, ăn chắc”. Đây chính là con đường tất yếu để nâng cao giá trị nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, vì một nền nông nghiệp xanh, sạch, phát triển bền vững trong tương lai.

Minh Nguyệt