Những người con quê lúa kiên cường 

Trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ đang cực kỳ cam go, quyết liệt, theo lệnh tổng động viên của Đảng, Nhà nước, tháng 4/1971, ông Nguyễn Văn Tự cùng 150 chàng trai, cô gái đều ở độ tuổi mười tám, đôi mươi của huyện Kiến Xương đã xung phong lên đường phục vụ chiến đấu. Tất cả TNXP của huyện trong đợt này được phân vào Đại đội TNXP C130, Đoàn 559, Binh đoàn 12 Trường Sơn với nhiệm vụ mở đường 18 thuộc hệ thống đường Trường Sơn - Hồ Chí Minh, tại tỉnh Quảng Bình. 

Bến phà, sông Long Đại và tuyến đường 15A thuộc xã Hiền Ninh, huyện Quảng Ninh (Quảng Bình) khi đó là một trong những điểm nút, tuyến giao thông trọng yếu của ta để vận chuyển lương thực, vũ khí từ hậu phương lớn miền Bắc vào chiến trường miền Nam; chính vì vậy, Mỹ bắn phá vô cùng ác liệt vào khu vực này. Chúng sử dụng máy bay B52 điên cuồng trút xuống hàng vạn tấn bom đạn, đặc biệt sử dụng nhiều vũ khí hiện đại như bom laser, bom từ trường, thủy lôi đánh phá bến phà, tàu thuyền trên sông. Để bảo đảm các tuyến thông suốt, ngày đó bộ đội ta lập 2 bến phà trên sông Long Đại cách nhau khoảng 500m, trong đó bến phà I ở sát cầu Long Đại ngày nay và bến phà II ở hạ lưu sông. Tháng 7/1972, Mỹ ném bom ác liệt khiến một đơn vị TNXP khác bị thiệt hại nặng nề, Đại đội TNXP C130 được điều động ra ứng cứu tại đây, cùng bộ đội công binh giữ vững mạch máu giao thông tại sông Long Đại. Với tinh thần “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, những chàng trai, cô gái TNXP Thái Bình kiên cường bám trụ, quyết “một tấc không đi, một ly không rời”, cùng với bộ đội và quân dân địa phương kiên cường chiến đấu. Giữa làn mưa bom, bão đạn, họ vẫn lao ra rà mìn, san lấp hố bom, cứu người, cứu hàng hóa, người này ngã xuống, người khác đứng lên, quyết bảo đảm mạch máu giao thông thông suốt. 

Cựu thanh niên xung phong Nguyễn Văn Tự, xã Vũ Ninh (Kiến Xương) tuyên truyền, giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ địa phương.

16 linh hồn bất tử bên dòng Long Đại 

Gần 53 năm đã qua đi, những ngày tháng sinh tử cùng đồng chí, đồng đội tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu ở mảnh đất Quảng Bình năm xưa vẫn vẹn nguyên trong ký ức ông Nguyễn Văn Tự, trong đó ngày 19/9/1972 đối với ông là ngày bi thương nhất. Ông Tự kể lại: Khoảng 15 giờ ngày 19/9/1972, tôi cùng đồng đội đang làm nhiệm vụ vận chuyển lương thực, hàng hóa tại bến phà Long Đại II. Tôi đang ở bên bờ Bắc, khuân vác hàng hóa từ điểm tập kết về bến phà, anh Trương Thế Hưng (quê ở xã An Bình), anh Vũ Văn Kiêm (quê ở xã Quốc Tuấn) và anh Vũ Văn Nam (quê ở xã Nam Bình) đang trực tiếp vận chuyển hàng hóa trên sông; bên bờ Nam cũng có lực lượng chờ sẵn để đón, mang hàng về kho cất giấu. Ngày ấy phà chở hàng chỉ đơn giản là các mảng bè nổi ghép lại, quân và dân ta phải tạo ra một chiếc phà thủ công, di chuyển phà bằng cách bám vào dây cáp, dùng sức kéo hoặc đẩy từng chút để đưa hàng hóa qua sông. Khi tôi đang vác bao gạo, cách bến phà một đoạn ngắn thì bất ngờ có một loạt tiếng nổ long trời ở phía trước, khói đen mịt mù cuồn cuộn, tôi bị hất ngã và bị 2 mảnh sắt văng trượt vào đầu, tôi bị thương. Thì ra địch phát hiện được manh mối và điên cuồng ném bom xuống khu vực bến phà. Bom dứt, tình hình an toàn, chúng tôi chạy lại thì chứng kiến cảnh tượng vô cùng đau thương: Bè chở hàng và 3 anh Hưng, Kiêm, Nam đã bị trúng bom tan tác, máu của các anh hòa đỏ thắm dòng sông Long Đại. 12 chiến sĩ khác của Đại đội TNXP C130, người đang ở trên bờ, người đã kịp chạy vào hầm trú ẩn nhưng đều hy sinh, một số người khác bị thương nặng. Tuổi hai mươi và cả thân xác của các anh mãi mãi nằm lại đáy sông Long Đại anh hùng. 

Nỗi đau thương chưa nguôi ngoai, ngày 24/9/1972, máy bay Mỹ tiếp tục ném bom xuống khu vực bến phà Long Đại II khiến chiến sĩ TNXP Trần Mạnh Hà (quê ở xã Thanh Tân) hy sinh khi đang làm nhiệm vụ; anh Toàn (quê ở xã Bình Minh) bị thương, mất 3 ngón tay. Như vậy, sau hai đợt ném bom của đế quốc Mỹ, Đại đội TNXP C130 có 16 chiến sĩ đều là những người con của quê hương Kiến Xương, Thái Bình đã anh dũng hy sinh. Máu của các anh, các chị đã thấm vào đất, hòa vào dòng sông Long Đại, nơi được ví là tọa độ lửa trên tuyến đường 15. 

Hoàn thành nhiệm vụ, năm 1974, các chiến sĩ của Đại đội TNXP C130 trở về quê hương Kiến Xương tiếp tục lao động, công tác. Ông Tự vừa sản xuất nông nghiệp vừa đảm nhận công tác văn thư liên lạc của huyện. Bận rộn nhưng nặng lòng với đồng đội, năm 1996 ông đạp xe đến từng xã để tìm lại đồng đội và vận động thành lập Hội đồng ngũ Đại đội TNXP C130. Với vai trò trưởng ban liên lạc của Hội đồng ngũ, đến nay ông Tự duy trì tổ chức gặp mặt đồng đội mỗi năm 1 lần, là dịp để động viên nhau trong cuộc sống và tưởng nhớ 16 đồng đội đã hy sinh. Ông cũng hỗ trợ, giúp đỡ nhiệt tình để các gia đình đưa hài cốt liệt sĩ về quê hương, đến nay có 12/16 liệt sĩ đã an nghỉ tại các nghĩa trang liệt sĩ quê nhà. 

Ông Tự chia sẻ: Tôi rất tự hào khi thấy bến phà Long Đại nơi 16 đồng đội của tôi hy sinh nay đã được tỉnh Quảng Bình quan tâm đầu tư xây dựng công trình Nhà bia tưởng niệm và công nhận là di tích lịch sử. Đây không chỉ là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ mà còn là minh chứng cho tinh thần quả cảm bất diệt, không tiếc máu xương của những người con quê hương Thái Bình vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc.

Quỳnh Lưu