“Những tháng gần tết như thời điểm này, thu nhập của nhân công chính thường trên 10 triệu đồng/tháng” - là chia sẻ của ông Ðoàn Quang Thạo, Phó Chủ tịch UBND xã Thụy Dương về nghề làm hương Lai Triều.

Nét đẹp truyền thống

Từ ngàn đời nay, cây lúa đã gắn bó mật thiết với con người Việt Nam bởi sự hiện diện không thể thiếu trong từng bữa cơm. Và nếu như hạt lúa, hạt gạo gắn với con người bởi những nhu cầu vật chất thiết thực của cuộc sống thì khi nhắc tới đời sống tâm linh, cũng không ai có thể không nhớ tới làn khói nghi ngút từ những nén nhang. Mùi hương thoang thoảng, dịu dàng của những nén nhang khi thắp lên như sợi dây thiêng liêng gắn kết cuộc sống con người với đất trời, với thần thánh, với ông bà tổ tiên đang ở cõi vĩnh hằng.

Nén hương đã đi vào đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người Việt Nam như một nét đẹp truyền thống, gần gũi và thiêng liêng. Nghi thức dâng hương là tập quán mà hầu như không chỉ người dân Việt Nam mà mọi người dân châu Á bất kể lứa tuổi nào và sống ở nơi đâu đều biết đến. Trong tâm thức mọi người đều tin rằng nén hương khi thắp lên, cũng như một nhịp cầu kết nối hai thế giới hữu hình và vô hình với nhau.

Niềm tự hào quê lúa

Tới thăm nơi thờ ông tổ nghề của làng hương Lai Triều, chúng tôi có dịp gặp gỡ ông Ðoàn Văn Thành, một người dân trong thôn. Ðến dâng hương tổ tiên, ông Thành chia sẻ: ông đến thắp hương cụ Bùi Nhân Toàn, mong sao nghề làm hương Lai Triều ngày càng phát triển.

Ông tổ nghề làm hương Bùi Nhân Toàn, tự Phúc Nghĩa, là người công minh, chính trực, trung tín, nhân nghĩa, liêm khiết. Nhờ ông mà hương ấp được phú quý. Với việc ghi nhận ông là tổ nghề thì làng hương Lai Triều đã có cách đây hơn 400 năm. Cùng chiều dài thời gian ấy thì việc làng hương đi vào văn học dân gian là tất yếu. Cứ mãi vang lên trong tâm thức của tôi câu ca dao:

“Mía Thu Cúc, thóc Trường Sơn

Lạc khoai Bái Thượng, hương thơm Lai Triều”

Với người dân nơi đây, quanh năm đã gắn bó với nghề làm hương cổ truyền của cha ông, thì những ngày nắng chói chang của mùa hạ là những ngày đáng quý trong năm bởi cây hương khi được phơi khô dưới ánh nắng mặt trời sẽ giữ được mùi thơm tự nhiên nhất. Tuy nhiên, trong những tháng cao điểm này, tiết trời mưa phùn cũng không thành trở ngại lớn bởi theo người dân nơi đây, hương được mang đi tiêu thụ luôn nên vẫn giữ được mùi thơm đặc trưng, không đâu có được.

Những người làm hương nơi đây kể rằng: Trước đây, hương thường được làm và tiêu thụ nhiều nhất vào thời gian từ tháng 9 âm lịch tới tháng 3 năm sau. Nhưng giờ đây, nhờ kinh tế phát triển, việc giao lưu, đi lại, buôn bán giữa các địa phương cũng thuận lợi hơn nên hương làm ra và cung ứng theo nhu cầu của thị trường và tiêu thụ quanh năm. Trong mỗi gia đình, nguyên liệu làm hương và hương thành phẩm được để thành đống to, đống nhỏ nhưng cứ đến trước mỗi dịp lễ tết vẫn không đủ sản phẩm để cung cấp cho nhu cầu thị trường. Có được thành quả đó là do hương Lai Triều luôn có một hương vị đặc trưng riêng, rất thơm nhưng không quá ngào ngạt, một hương vị thanh khiết của thiên nhiên.

Sở dĩ như vậy bởi nguyên liệu làm hương Lai Triều được người dân chắt lọc, không hề pha thêm bất cứ hóa chất nào. Ðó là rễ cây hương bài, mía, bột than tồn tính và nhựa trám. Ðể làm ra một nén hương, trước hết, người sản xuất phải trộn nhựa trám với bột than tồn tính. Mía và rễ hương bài cũng được băm phơi khô, nghiền nhỏ và trộn đều, tạo nên hỗn hợp khô. Mía càng ngọt, hương khi làm ra sẽ càng thơm. Tăm tre sau khi được vuốt với hỗn hợp than và nhựa trám được lăn đều qua hỗn hợp mía và rễ hương. Việc làm hương đòi hỏi phải tỷ mỷ, phải có kỹ thuật cao, nguyên liệu làm hương không pha tạp chất vì thắp hương là thể hiện lòng thành của con người với các thần linh, với tổ tiên. Hương làm ra được bó thành từng bó và phơi khô dưới nắng, thường là 100 - 200 nén/ bó. Do công đoạn sản xuất và phơi khô một cách tự nhiên nên hương Lai Triều luôn có một vị ngọt ngào thanh khiết, rất được người tiêu dùng ưa chuộng.

Ðến Lai Triều, ta sẽ dễ dàng bắt gặp những hình ảnh cả gia đình cùng làm hương, đủ mọi độ tuổi: từ người già, trung niên tới trẻ nhỏ. Làng Lai Triều có đến hơn 250 lao động làm nghề hương. Có nhiều gia đình đã chuyển từ sản xuất nhỏ sang sản xuất theo quy mô lớn hơn, thu hút được nhiều lao động. Sản phẩm hương Lai Triều cũng rất đa dạng nhưng thường là hương thước, hương trung bình và hương sào. Cho đến nay, nghề làm hương đã trở thành một nghề chính, tồn tại cùng với sản xuất nông nghiệp. Sản phẩm của nghề không chỉ được người trong tỉnh ưa chuộng mà còn tiêu thụ và đặt thương hiệu vững chắc trên cả nước.

Tết Nguyên đán đang tới gần. Những nén hương Lai Triều lại được chuyển đi tới mọi miền Tổ quốc. Năm 2014, Lai Triều đã cán đích nông thôn mới. Những người làm hương nơi đây tin và mong rằng nông thôn mới tiếp tục mở đường cho nghề làm hương phát triển. Và như vậy, xã Thụy Dương sẽ có thêm nhiều người dân có việc làm từ nghề làm hương và sẽ có thêm nhiều gia đình giàu lên từ nghề làm hương. Ðó cũng chính là mục tiêu mà xã nông thôn mới hướng tới.

Anh Tú