Cô bé Khuê Nương, cháu nội của một vị quan án sát có một tuổi thơ êm đềm khi sinh ra và lớn lên tại ngõ Phất Lộc, phố Hàng Buồm, Hà Nội. Cha cô, Lê Lượng Thiện, một vị quan hậu bổ nổi tiếng thanh liêm và chính trực. Vì có tinh thần dân tộc, bênh vực dân nghèo, ông đã không ngần ngại đánh một tên quan Pháp và buộc phải từ quan. Lên 8 tuổi, Khuê Nương theo gia đình về quê mẹ tại thị xã Thái Bình sinh sống; tại Trường nữ sinh, cô nhanh chóng được thầy yêu, bạn mến vì sự xinh đẹp, thông minh, nhanh nhẹn của mình. Khuê Nương rất thích đọc truyện trinh thám, kiếm hiệp, thần tượng của cô là những người anh hùng ưa phiêu lưu mạo hiểm, chính tố chất đó sau này đã giúp cô tự tin hoàn thành nhiều nhiệm vụ cách mạng giao phó. Đầu năm 1945, tuy nhân dân còn rên siết dưới ách áp bức của phát xít, thực dân, phong kiến nhưng không khí cách mạng đã tràn về Thái Bình. Thấy người học trò nhanh nhẹn, thông minh, nói tiếng Pháp tốt và đáng tin cậy, cô giáo trường nữ sinh đã giới thiệu Khuê Nương với bà Tài Hồng (con gái nhà văn Nguyễn Công Hoan, nhà ở phố Lý Thường Kiệt) để tham gia hoạt động cách mạng. Nhờ sự dìu dắt của bà Tài Hồng, Khuê Nương được kết nạp vào Hội Phụ nữ Cứu quốc khi mới 15 tuổi, cô nhận nhiệm vụ vận chuyển tài liệu, rải truyền đơn, dán áp phích, phân phát báo Cờ giải phóng cho các cơ sở cách mạng. Thời gian đầu, Khuê Nương làm nhiệm vụ của tổ chức giao cho vì tính ưa phiêu lưu mạo hiểm chứ chưa hiểu Việt Minh là gì. Sau một thời gian được bà Tài Hồng giác ngộ, cô đã hiểu về chủ nghĩa cộng sản, về cách mạng nên đã tham gia hoạt động nhiệt tình, không ngại hiểm nguy, gian khổ. Vì sự dũng cảm, gan dạ khi hoàn thành mọi nhiệm vụ cách mạng giao, tổ chức đã chọn Khuê Nương là người cầm cờ đỏ sao vàng dẫn đầu đoàn người tham gia khởi nghĩa giành chính quyền tại thị xã Thái Bình trong ngày Tổng khởi nghĩa 19/8/1945.

Đã 70 mùa thu qua đi nhưng mỗi khi nhớ về ngày Tổng khởi nghĩa trong mùa thu cách mạng năm ấy, bà Khuê không khỏi bồi hồi, xúc động, bao ký ức của những ngày lịch sử hào hùng lại tràn về. Sáng sớm ngày 19/8/1945, nhân dân nhiều địa phương đổ về thị xã. Trước khí thế cách mạng sục sôi, ai ai cũng háo hức, bà cầm lá cờ đỏ sao vàng dẫn đầu đoàn người diễu hành đi từ phố Đệ Nhất (tức đường Lê Lợi) ngày nay tiến sang sân vận động nhà Trí Thể dục (tức sân vận động Thành phố). Bọn phát xít Nhật cùng bè lũ tay sai vô cùng hoang mang, chúng nổ súng vào đoàn người diễu hành khiến anh Phạm Tấn, người xã Phú Xuân (thành phố Thái Bình) hy sinh. Sự hy sinh của anh Phạm Tấn càng thổi bùng lên ngọn lửa căm thù, những tiếng hô vang "đả đảo phát xít Nhật" cùng dòng người như thác đổ tràn lên làm kẻ thù hoang mang cực độ, bọn chúng phải rút về co cụm cố thủ tại bốt cầu Bo. Lực lượng cách mạng nhanh chóng chiếm lĩnh và tiếp quản các vị trí quan trọng của chính quyền phát xít và tay sai tại thị xã Thái Bình.

Sau Cách mạng Tháng Tám, bà Khuê và bạn bè cùng độ tuổi lập Đội Thiếu niên Cứu quốc đầu tiên ở Thái Bình do bà làm Đội trưởng. Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bùng nổ, bà trốn nhà tham gia Vệ quốc đoàn. Chính những ngày hoạt động sôi nổi này, bà đã gặp ông Nguyễn Văn Cúc, cán bộ Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh Thái Bình, người sau này đã trở thành bạn đời của bà. Trước yêu cầu của cuộc kháng chiến, bà theo học lớp y tá và trở thành y tá đầu tiên của Tiểu đoàn 53 thuộc Tỉnh đội Thái Bình. Sau khi lập gia đình, bà vừa gánh vác việc nhà để chồng yên tâm công tác vừa hoàn thành các nhiệm vụ tổ chức giao, những người con lần lượt ra đời trong kháng chiến gian khổ. Hòa bình lập lại, ở mỗi nhiệm vụ khác nhau bà đều hoàn thành xuất sắc. Qua quá trình phấn đấu không ngừng nghỉ, năm 1967, bà Lê Thị Khuê tức Lê Khuê Nương mới được vinh dự đứng trong hàng ngũ của Đảng. Năm 1972, chồng bà hy sinh khi 2 con trai đầu của ông bà cũng đang chiến đấu tại chiến trường B2. Nén đau thương, bà một mình nuôi 4 người con khôn lớn trưởng thành và tiếp tục công tác cho đến khi nghỉ hưu. Trở về địa phương, bà tiếp tục tham gia các đoàn thể nhiệt tình, sôi nổi. Nhiều năm qua, người dân phường Bồ Xuyên (thành phố Thái Bình) đã quen với bà Lê Thị Khuê, một đảng viên luôn gương mẫu đi đầu trong các phong trào thi đua yêu nước.

Những ký ức về không khí cách mạng và ngày Tổng khởi nghĩa giành chính quyền 19/8/1945 tại thị xã Thái Bình trong tâm trí bà Lê Thị Khuê như vừa mới ngày hôm qua, ký ức vì những ngày mùa thu lịch sử ấy là bài học truyền thống, sợi dây kết nối và soi rọi cho các thế hệ mai sau tiếp nối truyền thống cha ông trên con đường cách mạng, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trịnh Cường