Theo quy luật khí hậu, tháng 7 và tháng 8 mới là cao điểm mùa mưa lũ ở miền Bắc. Tuy nhiên, chỉ trong vòng 2 tháng trở lại đây, khu vực này đã liên tiếp hứng chịu tới 8 đợt mưa lớn diện rộng. Đáng chú ý, trong số này có 3 đợt kéo dài tới cả tuần, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân.

Chưa dừng lại ở đó, trong những ngày tới, miền Bắc tiếp tục đối mặt với một đợt mưa diện rộng khác, với tổng lượng mưa dự báo có nơi 500mm. Điều này đặt ra nhiều câu hỏi về nguyên nhân, nhất là trong bối cảnh năm nay không có hiện tượng La Nina – yếu tố thường được coi là nguyên nhân khiến mưa lũ gia tăng.

Thiệt hại nặng nề do mưa lũ đầu mùa

Tính từ đầu tháng 5 đến nay, hơn 12 tỉnh, thành miền Bắc đã ghi nhận thiệt hại do mưa lớn kéo dài. Những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là Yên Bái, Thái Nguyên và Bắc Kạn.

Theo thống kê, đã có 22 người thiệt mạng và mất tích, trong đó: 8 người chết do sét đánh, 7 người do lũ quét và sạt lở đất, 7 người bị lũ cuốn trôi.

Ngoài thiệt hại về người, mưa lũ cũng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tài sản, cơ sở hạ tầng và sản xuất nông nghiệp. Hàng nghìn ngôi nhà bị ngập, hư hỏng, tốc mái. Nhiều diện tích lúa, hoa màu bị nhấn chìm, cùng hàng nghìn con gia súc, gia cầm bị chết hoặc bị lũ cuốn trôi.

Dự báo miền Bắc sẽ tiếp tục mưa lớn với lượng mưa có thể vượt 500mm trong đợt sắp tới, nguy cơ lũ quét, sạt lở đất và ngập úng ở vùng trũng tiếp tục ở mức cao. Đây là lời cảnh báo sớm để các địa phương chủ động phương án phòng, chống thiên tai, giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Front Meiyu gây mưa lớn diện rộng ở miền Bắc

Một trong những nguyên nhân chính khiến miền Bắc liên tục hứng chịu những trận mưa lớn diện rộng trong thời gian gần đây là sự xuất hiện sớm và hoạt động mạnh mẽ của Front Meiyu – một rãnh thấp quy mô lớn đang có xu hướng hoạt động cực đoan do biến đổi khí hậu.

Front Meiyu là một rãnh áp thấp quy mô lớn, kéo dài hàng nghìn km từ Nhật Bản đến khu vực phía nam Trung Quốc, thường xuất hiện trong giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 7 hàng năm. Đây là khu vực giao nhau giữa không khí lạnh từ phía Bắc tràn xuống và gió mùa Tây Nam mang theo khí nóng ẩm từ vùng biển phía Nam.

Sự va chạm của hai khối khí tạo nên một dải mây dông lớn, gây ra các đợt mưa lớn diện rộng, dải mưa hẹp với cường độ cao – đặc biệt dễ dẫn tới tình trạng ngập úng, sạt lở đất và lũ quét. Trong các bản tin thời tiết hàng ngày, hiện tượng này thường được đề cập dưới dạng “rãnh thấp di chuyển từ nam Trung Quốc xuống miền Bắc”.

Dưới tác động của biến đổi khí hậu, front Meiyu những năm gần đây có xu hướng hoạt động mạnh hơn, xuất hiện sớm hơn và kéo dài lâu hơn so với trước đây. Không chỉ vậy, phạm vi ảnh hưởng cũng ngày càng mở rộng, ảnh hưởng sâu hơn xuống khu vực miền Bắc Việt Nam.

Điển hình như năm 2020, front Meiyu đã gây ra đợt lũ lịch sử tại Trung Quốc, kéo dài hơn 60 ngày với lượng mưa vượt 2–3 lần trung bình nhiều năm. Từ năm 2022 trở lại đây, dải mưa này liên tục mở rộng về phía Nam, khiến nhiều tỉnh thành phía Bắc nước ta hứng chịu mưa lớn trái mùa và kéo dài bất thường.

Các chuyên gia khí tượng nhận định năm 2025 là một trong những năm front Meiyu hoạt động mạnh mẽ và cực đoan nhất trong vòng nhiều năm trở lại đây. Rãnh thấp này xuất hiện sớm từ cuối tháng 5 và duy trì hoạt động gần như liên tục cho tới nay, gây mưa dầm dề trên diện rộng khắp miền Bắc.

Ngày 24/6, huyện Tòng Giang thuộc tỉnh Quý Châu - nơi hợp lưu của ba con sông lớn - đã trải qua một trận lũ được đánh giá là nghiêm trọng nhất trong nửa thế kỷ qua. Theo các chuyên gia khí tượng Trung Quốc, đợt lũ này chỉ xảy ra "một lần trong 50 năm", với tốc độ nước dâng chóng mặt khiến khoảng 300.000 người dân không khỏi bàng hoàng.

Đợt lũ đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 6 người và buộc gần 81.000 người phải sơ tán khẩn cấp. Chính quyền địa phương đã nâng mức ứng phó khẩn cấp phòng chống lũ lên cấp I, cũng là mức cao nhất.

Nước lũ đổ về hạ lưu cũng gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới nhiều khu vực ở Tây Nam Trung Quốc. Tại thị trấn Mỹ Lâm, tỉnh Quảng Tây, mực nước lũ vượt ngưỡng an toàn hơn 4 mét - mức kỷ lục khiến cả thị trấn chìm trong biển nước, giao thông tê liệt, cuộc sống người dân bị đảo lộn nghiêm trọng.

Miền Bắc mưa lớn diện rộng từ đêm nay, cảnh báo ngập úng và lũ quét

Miền Bắc sắp bước vào một đợt mưa lớn diện rộng do ảnh hưởng của front Meiyu kết hợp với vùng hội tụ gió lên tới độ cao 5.000m. Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, đợt mưa dự kiến kéo dài từ đêm nay (28/6) đến hết ngày 2/7, với lượng mưa phổ biến từ 100–300mm, có nơi vượt 500mm.

Đặc biệt, cảnh báo nguy cơ xuất hiện mưa cục bộ với cường suất lớn trên 100mm trong vòng 3 giờ. Các trận mưa như vậy dễ gây ra tình trạng ngập úng ở đô thị, vùng trũng thấp, lũ quét và sạt lở đất tại khu vực đồi núi.

Trên các sông như Thao, Lô, Cầu, Thương, Lục Nam và hệ thống sông nhỏ tại Bắc Bộ, nhiều khả năng sẽ xuất hiện một đợt lũ với biên độ lũ lên từ 2–3m. Mức đỉnh lũ dự báo đạt báo động 1 – 2, thậm chí có nơi vượt báo động 2. Nguy cơ rất cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất và ngập sâu ở các vùng ven sông.

Ghi nhận từ những đợt mưa lũ gần đây cho thấy, tốc độ ngập ngày càng nhanh. Người dân tại các khu vực bị ảnh hưởng cho biết, trước đây thường phải sau vài ngày mưa liên tục mới xảy ra ngập. Tuy nhiên hiện nay, chỉ sau vài giờ mưa lớn, nước đã tràn vào nhà, không kịp trở tay.

Các chuyên gia khuyến cáo người dân theo dõi sát các bản tin dự báo thời tiết, chủ động di dời tài sản, vật dụng cần thiết ra khỏi khu vực nguy hiểm, đặc biệt ở các vùng có nguy cơ cao về lũ quét và sạt lở đất.

Ứng phó với mưa lũ ngày càng bất thường

Mỗi mùa mưa lũ trôi qua lại để lại không ít thiệt hại về người và tài sản. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu khiến thời tiết ngày càng cực đoan, việc chủ động chuẩn bị từ sớm chính là cách hiệu quả nhất để bảo vệ chính mình và gia đình.

Điều quan trọng là không nên đợi đến khi mưa xuống mới bắt đầu ứng phó. Một vài bước chuẩn bị đơn giản nhưng đúng cách trước và trong mưa có thể giúp người dân bảo vệ tài sản, đảm bảo an toàn cho cả gia đình – nhất là ở các đô thị thường xuyên ngập nặng.

Những việc nên làm trước khi mưa lớn xảy ra:

- Dọn dẹp miệng cống, lối thoát nước quanh nhà, tránh để rác, lá cây làm tắc nghẽn dòng chảy.

- Kê cao các đồ vật quan trọng như tủ lạnh, máy tính, thiết bị điện tử, sổ sách, bằng cấp... tránh tiếp xúc với nước.

- Chuẩn bị túi nylon lớn hoặc túi chống nước để bọc tài liệu quan trọng, thuốc men, sổ đỏ, các giấy tờ cá nhân.

- Không để xe máy, xe đạp điện ở sân hoặc tầng trệt nếu nhà ở vùng trũng. Nước có thể dâng rất nhanh, gây hỏng hóc nặng.

Những việc cần làm khi có mưa lớn:

- Rút phích cắm các thiết bị điện đặt gần sàn, đề phòng chập điện, rò điện gây nguy hiểm.

- Theo dõi sát bản tin thời tiết, đặc biệt là các cảnh báo ngập lụt theo khu vực để kịp thời ứng phó.

- Sạc đầy pin điện thoại, đèn pin và pin dự phòng. Khi mất điện, ánh sáng và thông tin sẽ giúp bạn xử lý tình huống tốt hơn.

Việc chủ động ứng phó không chỉ giúp hạn chế thiệt hại vật chất mà còn bảo vệ sự an toàn cho cả gia đình. Những hành động nhỏ hôm nay có thể tạo nên sự khác biệt lớn trong tình huống khẩn cấp ngày mai.

Theo: vtv.vn